Wyniki leczenia chorych na czerniaka złośliwego zlokalizowanego w obrębie głowy i szyi leczonych z użyciem genetycznie modyfikowanej szczepionki przeciwczerniakowej. (GMTV) Author links open overlay panel A. Karczewska-Dzionk , S. Nawrocki , P. Wysocki , M. Łaciak , A. Mackiewicz latach leczenie chorych na czerniaka uległo znacznej zmianie. Dostępne są nowe metody terapii, które popra-wiają jakość życia chorych i wydłużają czas ich przeżycia, takie jak inhibitory BRAF i MEK, czy immunoterapia z zastosowaniem pembrolizumabu. Przedstawiono przy-padki 2 pacjentów: 42-letniego chorego na czerniaka, Unikajmy słońca w tych godzinach, pomimo stosowania filtrów UV! Koniecznie należy chronić skórę głowy, uszy oraz oczy kapelusz z rondem i okulary są absolutnie niezbędne. Warto pamiętać, iż dziś nie mamy skutecznych leków na czerniaka oka. Nigdy nie zasypiajmy w trakcie opalania, ryzyko poparzenia słonecznego jest wtedy Rusza akcja informacyjna dla chorych na zaawansowanego czerniaka „Masz czerniaka? Sprawdź, gdzie się leczyć!” Leczenie zaawansowanego czerniaka powinno być prowadzone przez wielodyscyplinarny zespół doświadczonych specjalistów w ośrodkach z pełnym dostępem do diagnostyki oraz kompleksowego leczenia – zaleca Europejska Organizacja Onkologiczna - ECCO1. Czynniki prognostyczne u chorych na czerniaka z przerzutami do mozgu @inproceedings{Jakubowicz2015CzynnikiPU, title={Czynniki prognostyczne u chorych na czerniaka z przerzutami do mozgu}, author={Ewa Jakubowicz and Tomasz Walasek and Marian Reinfuss and Jerzy Jakubowicz and Paweł Blecharz and Bogumila Szyszka Charewicz}, year={2015}, url 1.1K views, 15 likes, 2 loves, 0 comments, 8 shares, Facebook Watch Videos from Stowarzyszenie Chorych na Czerniaka: W ramach projektu “Sprawdź znamiona, nim rak da znak!” przeprowadziliśmy 20 Leczenie chorych na czerniaka błony naczyniowej oka nie jest łatwe ze względu na to, że jest to nowotwór oporny na standardowe onkologiczne terapie. Czerniak błony naczyniowej oka jest oporny nie tylko na chemioterapię, ale również na niezwykle skuteczną w czerniaku skóry immunoterapię opartą na przeciwciałach anty-PD1 i anty-CTLA-4. U chorych z przerzutami czerniaka w węzłach chłonnych lub skórze z nieznanego ogniska pierwotnego obowiązuje staranne poszukiwanie ewentualnej zmiany pierwotnej (zwłaszcza na skórze owłosionej głowy, błonach śluzowych) oraz zebranie starannego wywiadu (np. w kierunku zmian poddanych w przeszłości ablacyjnym metodom z zakresu Odsetek pacjentów chorych na czerniaka skóry wzrasta stale wśród białej populacji – od 3 do 7% rocznie – przez ostatnie 30 lat. Zwiększona liczba zachorowań bierze się z wcześniejszej wykrywalności. U ludzi rasy białej - liczba chorych na czerniaka znacznie wzrasta, gdy miejsca zamieszkania przesuwa się w okolicę równika. Uzyskanie remisji caowitej zmian leczonych napromienianiem pozwolitopozwoli na wzrost odsetka przeae 5 letnich. Wnioski: 1. Paliatywna radioterapia umozliwiaumoiwia przecie 5-letnie cz~sciczei chorych. 2. Nie ma wskazan do uznania czerniaka ziwego jako nowotwor promieniooporny. Rep. Praet.Pract.Oneol. Oncol. Radiother. 4 (4) 1999 137 GoSKn. Nowe możliwości diagnostyki chłoniaka skórnego. To może być przełom dla wielu chorych! Zmiany na całym ciele, ból i świąd, stygmatyzacja przez otoczenie oraz przede wszystkim długa diagnostyka i leczenie - to tylko część problemów, z którymi każdego dnia zmagają się chorzy na CTCL czyli chłoniaka T-komórkowego skóry. Pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj między 40. a 60. rokiem życia, ponad dwa razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. To trudny do rozpoznania typ dermatozy, a rokowania są zależne zarówno od jego podtypu, jak i etapu, na którym udało się go wykryć. Kluczowe jest jak najszybsze zdiagnozowanie CTCL i wprowadzenie odpowiedniego leczenia. Od czerwca br. chłoniak T-komórkowy skóry znalazł się wśród jednostek chorobowych, którymi zajmuje się Fundacja Saventic. Osoby podejrzewające u siebie to schorzenie mogą uzyskać darmową pomoc specjalistów, co znacznie przyspieszy diagnozę. Jak uzyskać bezpłatne wsparcie?Nawet jedna kropla krwi to sygnał alarmowy Tak szybko, jak zasypujesz solą plamę na obrusie, gdy rozlejesz choć kroplę czerwonego wina, tak szybko zgłoś się do lekarza, gdy w moczu pojawi się, choć kropla krwi. To może być pierwszy objaw rozwijającego się raka pęcherza moczowego! Ale jeśli rak pęcherza zostanie wcześnie zdiagnozowany, szanse przeżycia i całkowitego wyleczenia wynoszą ponad 90%! Dlatego tak ważna jest świadomość objawów tej choroby i szybkie reagowanie – niezwłoczny kontakt z lekarzem, wykonanie badań diagnostycznych i podjęcie leczenia. Bardzo niekorzystne jest natomiast odwlekanie wizyty u lekarza od momentu zauważenia krwi w moczu. To objaw dla wielu osób wstydliwy i właśnie wstyd jest głównym powodem odkładania konsultacji z lekarzem. A w tym czasie rak rozwija się i rokowania stają się coraz gorsze – mówi Krystyna Wechmann, prezes Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych, która prowadzi kampanię edukacyjną RAK PĘCHERZA – WYKRYJ I LECZ!. W maju – miesiącu świadomości raka pęcherza moczowego – chcemy przełamać barierę wstydu i apelujemy: Nie wstydź się – działaj! Nie czerwień się – idź do lekarza!XI Tydzień Świadomości Czerniaka Rozsądek i odpowiedzialne podejście do ochrony skóry nie wyklucza dobrej zabawy. To gwarancja udanych wakacji i dobrych wspomnień – przekonują Maria Winiarska oraz Zofia Zborowska-Wrona, aktorki wspierające tegoroczny Tydzień Świadomości Czerniaka. Jedenastą edycję wydarzenia, pod hasłem „Baw się dobrze! #NIEspieczRAKA”, organizuje Akademia Czerniaka, sekcja naukowa Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, stawiając sobie za cel edukację w zakresie ochrony skóry, szczególnie podczas okresu wakacyjnego. To odpowiedź na rosnącą popularność wyjazdów w ciepłe rejony, a tym samym ekspozycję na silne promieniowanie słoneczne, bez zachowania odpowiedniej ochrony, które mogą mieć bezpośredni wpływ na częstotliwość występowania jest twój powód, by pomagać? Nowa kampania Fundacji DKMS #10tysięcypowodów Pomimo że w polskim rejestrze Dawców szpiku znajduje się już ponad 2 miliony osób, a 84 proc. Polaków [1] deklaruje, że chętnie pomaga innym, znalezienie zgodnego Dawcy to wciąż wyzwanie, z którym codziennie mierzą się tysiące chorych na całym świecie. W Polsce nadal co piąty cierpiący na nowotwory krwi nie znajduje swojego „bliźniaka genetycznego”, a dla niektórych osób zmagających się z chorobą, przeszczep szpiku to jedyna szansą na dalsze, zdrowe życie. Fundacja DKMS w swojej najnowszej kampanii, postanowiła zapytać Polaków, dlaczego warto pomagać i jakie są ich powody niesienia dobra. Wraz z ambasadorką akcji Alicją Bachledą-Curuś, Fundacja DKMS zachęca do dzielenia się swoją historią i inspirowania wątrobowokomórkowy - Terapia, która może uratować niejedno życie Polscy chorzy z zaawansowanym rakiem wątrobowokomórkowym, najczęściej występującym pierwotnym nowotworem złośliwym wątroby, ze zniecierpliwieniem i olbrzymią nadzieją oczekują na dostęp do nowej immunoterapii skojarzonej. Śladem pacjentów z 10 krajów europejskich (Austrii, Belgii, Bułgarii, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Holandii, Niemiec i Szwecji) chcą korzystać ze zdobyczy współczesnej medycyny – mieć dostęp do optymalnej terapii, mogącej uratować ich życie. Obecnie w Polsce refundowane jest leczenie pacjentów z zaawansowanym lub nieresekcyjnym nowotworem wątrobowokomórkowym jedynie jednym lekiem ukierunkowanym pandemii COVID-19 na leczenie nowotworów Narodowy Instytut Onkologii opublikował w połowie ubiegłego roku raport, z którego jasno wynika, że pandemia mocno przyczyniła się do spadku profilaktyki. Pacjenci bali się stacjonarnych wizyt u specjalistów, a część placówek i miejsc do wykonywania badań była przez pewien czas zupełnie zamknięta. Tymczasem nowotwory rozwijają się niezależnie od pandemii, a profilaktyka to szansa na długie leczyć nowotwór mózgu? (28)Rak płuca z przerzutami do OUN (6)Krwinki na jadrach (9)Rak podstawnokomórkowy u młodej osoby (3)Rak zoladka, przezuty do watroby i pepka (2)„Świadomy Pacjent” – kampania edukacyjna Wystartowała kolejna edycja kampanii "Świadomy Pacjent" mająca na celu uświadomienie pacjentom, że stanowią istotne ogniwo w całym procesie terapeutycznym - ich wiedza, zaangażowanie oraz odpowiedzialność mają edukacyjny przekaz został zapewniony dzięki wsparciu pacjentów oraz wybitnych autorytetów z poszczególnych obszarów terapeutycznych, którzy podjęli temat od strony profilaktyki, diagnostyki, leczenia oraz sytuacji pacjentów w dobie COVID-19. Artykuły dostępne są na portalu u osoby bliskiej – jak zachowywać się wtedy, gdy najbliższy zachoruje? Choroby nowotworowe nie są obecnie rzadkością i zapada na nie coraz więcej osób. Najważniejsze w postępowaniu z osobą zmagającą się z nowotworem jest oczywiście odpowiednie leczenie, niezwykle ważną rolę odgrywają jednak również i bliscy chorego. Kiedy należy zasugerować bliskiemu konieczność odwiedzenia lekarza i jak wspierać osobę, która choruje na nowotwór?14. Ogólnopolska Konferencja Psychoonkologiczna Wydawnictwo Medforum przejęło organizację 14. Ogólnopolskiej Konferencji Psychoonkologicznej. Konferencja będzie poświęcona przede wszystkim psychoonkologii w okresie pandemii COVID - 19. Konferencją odbędzie sie w dniach od 4 do 5 marca 2022 pęcherza moczowego – najczęściej występująca przerzutowa choroba nowotworowa Rak pęcherza moczowego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych – to drugi najczęstszy nowotwór urologiczny. Częstość zachorowania na raka pęcherza wzrasta wraz z wiekiem – większość zachorowań dotyczy osób po 50. roku życia, o około 60% pacjentów ma ponad 65 lat. Większość chorych stanowią mężczyźni. Charakterystycznym objawem raka pęcherza jest pojawienie się krwi w moczu, ale niestety czas od wystąpienia tego objawu do zgłoszenia się pacjenta do lekarza jest zazwyczaj dosyć długi. A w tym czasie nowotwór rozwija się i przechodzi w postać bardziej na 600 dzieci zachoruje na nowotwór. 15 lutego - Międzynarodowy Dzień Walki z Nowotworami Dziecięcymi Szacuje się, że 1 na 600 dzieci pomiędzy urodzeniem a ukończeniem 18. roku życia będzie musiało zmierzyć się z chorobą nowotworową. Każdego roku w Polsce diagnozuje się około 1100-1200 nowych zachorowań na nowotwory u najmłodszych. Około 40 proc. z nich stanowią choroby nowotworowe układu krwiotwórczego - głównie białaczki i chłoniaki. W wielu przypadkach mali Pacjenci hematoonkologiczni, by wyzdrowieć, potrzebują przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych od Dawcy – w 2021 roku wykonano 179 transplantacji u dzieci. Guz odebrał Gracjance radość z dorastania - pomóż jej w walce z chorobą! Człowiekowi wydaje się, że ma w życiu problemy, dopóki nie zachoruje jego dziecko. Kiedy dowiadujesz się, że Twoja córka lub syn ma straszliwą chorobę, świat zatrzymuje się w miejscu. Gorzkie łzy napływają do oczu, zaczyna brakować Ci tchu, a serce pęka na pół... Wszystko inne w jednej sekundzie staje się po prostu błahe... Człowiek marzy o pieniądzach i podróżach, my dziś już wiemy, że szczęście to zdrowe dzieci. Rzadkie choroby nowotworowe: jakie mogą być ich objawy? Choroby nowotworowe występujące u ludzi bywają bardzo różne – jednymi z najbardziej znanych jednostek należących do tej grupy są rak płuc, rak piersi czy rak jelita grubego. Wyróżnia się jednak wiele innych, zdecydowanie rzadszych nowotworów, które właśnie przez to, że są spotykane rzadko, rozpoznawane mogą być po stosunkowo długim czasie od wystąpienia pierwszych ich przerost i krwawienie może być pierwszym objawem białaczki Białaczka to rodzaj nowotworu złośliwego układu krwiotwórczego, który atakuje komórki krwi w szpiku kostnym. Jednym z pierwszych i mało znanych symptomów choroby może być krwawienie i znaczny rozrost dziąseł, który występuje u ok. 40 proc. osób z ostrą pacjentów z niedrobnokomórkowym rakiem płuca jest leczonych niezgodnie z międzynarodowymi standardami 7 na 10 chorych na miejscowo zaawansowanego, nieoperacyjnego niedrobnokomórkowego, raka płuca (NDRP) w III stopniu klinicznego zaawansowania, jest leczonych niezgodnie z polskimi i międzynarodowymi wytycznymi. Brak zastosowania standardów terapeutycznych przez lekarzy, czyli jednoczasowej radiochemioterapii, zamyka pacjentom drogę do leczenia konsolidującego immunoterapią, która jest w Polsce refundowana i która w istotnym stopniu wydłuża przeżycie mnogi: jeden z nowotworów wieku podeszłego Szpiczak mnogi to nowotwór układu krwiotwórczego, który spotykany jest przede wszystkim u pacjentów będących w podeszłym wieku. Choroba objawia się dość niespecyficznie, ponieważ u chorych występować mogą dolegliwości bólowe, zaburzenia krzepnięcia krwi czy zaburzenia czynności nerek. Jakie więc dolegliwości powinny nasuwać podejrzenie szpiczaka mnogiego i jakie leczenie wdrażane jest u osób, u których wystąpi ta choroba?Dzieci otyłych matek mogą być bardziej narażone na raka jelita grubego w wieku dorosłym Otyłość kobiety w czasie ciąży może zwiększyć ryzyko rozwoju raka jelita grubego u jej dziecka w późniejszym wieku dorosłym. Pokazują to szeroko zakrojone badania, w których naukowcy zbadali ponad osiemnaście tysięcy par nie mają świadomości skali zagrożenia wynikającej z palenia papierosów Świadomość wokół raka płuca stanowiącego najczęstszą przyczynę śmierci wśród nowotworów nadal jest zbyt niska, również jeśli chodzi o osoby palące wyroby tytoniowe regularnie – wskazują wyniki badania opinii społecznej przeprowadzonego w ramach nowej kampanii edukacyjnej „Rak płuca – kojarzysz?”. Polacy nie zdają sobie sprawy ze skali zagrożenia wynikającej z palenia papierosów. Nie wiedzą także jakie badanie profilaktyczne należy wykonać w celu wykrycia ewentualnego nowotworu, czy też jak właściwie wygląda leczenie raka powoduje ogromną liczbę przypadków nowotworów rocznie Szacuje się, że alkohol spowodował w zeszłym roku ponad 740 tysięcy przypadków raka na całym a krwawienia i zmiany w jamie ustnej Objawy białaczki bywają różnorodne i zaliczane do nich bywają spadek apetytu, męczliwość i osłabienie odporności, ale i krwawienia z dziąseł. Ostatni z wymienionych problemów zazwyczaj dość zadziwia pacjentów – dlaczego osoby z białaczką miewają krwawiące dziąsła i jakie jeszcze zmiany w jamie ustnej mogą się pojawiać w przebiegu tej choroby?12345...›»z 15 Czerniaki są nowotworami charakteryzującymi się w ciągu ostatnich lat dużą dynamiką wzrostu zachorowań. Jednocześnie dzięki wprowadzeniu leków ukierunkowanych molekularnie i nowoczesnej immunoterapii istotnie poprawiło się rokowanie leczonych chorych. Wskaźniki pięcioletnich przeżyć wzrosły od ok. 60% na początku XXI w. do ponad 70% obecnie. Choroba ze względu na umiejscowienie wykrywana jest zwykle na wczesnym etapie zaawansowania, kiedy leczenie chirurgiczne będące postępowaniem z wyboru pozwala na trwałe wyleczenie. Jednak rokowanie chorych na czerniaki w stopniu zaawansowania III–IV nawet po doszczętnej resekcji zmian jest zróżnicowane. Postęp w farmakoterapii najbardziej widoczny jest w grupie chorych z przerzutowym czerniakiem, w której jeszcze ok. 10 lat temu mimo stosowania chemioterapii zaledwie 25% chorych przeżywało rok, a obecnie pięcioletnie przeżycie całkowite w badaniach klinicznych przekracza 40–50%. Od niedawna również systemowe leczenie uzupełniające stało się standardem postępowania. Warunkiem powodzenia leczenia jest jednak prowadzenie terapii chorego w ośrodkach, które mają pełny dostęp do diagnostyki (w tym oznaczania mutacji genu BRAF) i kompleksowego leczenia, czyli chirurgii, immunoterapii (anty-PD-1, anty-CTLA-4) oraz terapii celowanej inhibitorami BRAF/MEK. Epidemiologia i etiologia Czerniaki skóry są złośliwymi nowotworami wywodzącymi się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych. W ich powstawaniu najistotniejsze znaczenie ma intensywne działanie promieniowania ultrafioletowego naturalnego i sztucznego, stałe drażnienie mechaniczne lub chemiczne oraz predyspozycje osobnicze związane z niską zawartością barwnika w skórze i uwarunkowaniami genetycznymi [1, 2]. Ryzyko zachorowania na czerniaka skóry wzrasta wraz z wiekiem, a najwięcej przypadków u obu płci – ponad jedną trzecią – notuje się pomiędzy 50. a 64. rokiem życia. Polska należy do krajów o średniej częstości występowania czerniaka, jednak w odniesieniu do ogólnej liczby zachorowań na nowotwory złośliwe czerniaki skóry występują w Polsce względnie rzadko. W 2018 r. w Krajowym Rejestrze Nowotworów (KRN) odnotowano niemal 167 500 zachorowań na nowotwory złośliwe i 101 400 zgonów z ich powodu, w tym czerniaka skóry rozpoznano u 1736 mężczyzn (2,1%) i u 1962 kobiet (2,3%). Standaryzowane współczynniki umieralności w 2018 r. osiągnęły wartości ok. 2,29 na 100 000 u mężczyzn i 1,3 na 100 000 u kobiet, co odpowiadało ok. 800 zgonom z powodu czerniaka u mężczyzn i 665 u kobiet. Czerniaki są jednak nowotworami charakteryzującymi się bardzo dużą dynamiką wzrostu zachorowań. Jak wynika z danych KRN, liczba rejestrowanych rocznie przypadków pomiędzy 2000 a 2018 r. wzrosła o blisko 1000 zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, co odpowiada podwojeniu liczby rocznych zachorowań w tym okresie [3–5]. Ze względu na lokalizację zdecydowana większość przypadków – ok. 80% – jest rozpoznawana na wczesnym, miejscowym etapie zaawansowania, co po wdrożeniu odpowiedniego leczenia pozwala na uzyskanie ok. 70–95% przeżyć pięcioletnich. Stadium zaawansowania regionalnego i uogólnienia w momencie rozpoznania czerniaka skóry stwierdza się odpowiednio u blisko 15% i 5% chorych [1]. POLECAMY Diagnostyka i leczenie chirurgiczne Odpowiednie postępowanie diagnostyczno-lecznicze ma bardzo istotne znaczenie, dlatego zaleca się, aby było prowadzone w ramach posiadających doświadczenie, wielodyscyplinarnych zespołów. Podstawą rozpoznania czerniaków skóry jest histopatologiczne badanie całej wyciętej chirurgicznie zmiany (mikrostopniowanie I), którą usuwa się z marginesem bocznym 1–2 mm niezmienionej chorobowo skóry. Taka biopsja wycinająca pozwala na uzyskanie wiarygodnych informacji o zmianie pierwotnej, które są niezbędne do ustalenia dalszego postępowania, a których nie można otrzymać w następstwie niezalecanych biopsji aspiracyjnej cienko- lub gruboigłowej, biopsji nacinającej (wycinek) lub ścinającej (shave biopsy). U chorych na czerniaki skóry bez przerzutów najważniejszymi czynnikami rokowniczymi i warunkującymi wielkość marginesów „docięcia” blizny (radykalne leczenie ogniska pierwotnego) po biopsji wycinającej oraz kwalifikację do biopsji węzła chłonnego wartowniczego (mikrostopniowanie II) są grubość (według Breslowa) i obecność (mikro-)owrzodzenia. Biopsja węzła wartowniczego pomaga określić stopień zaawansowania choroby, wskazać osoby będące w grupie wysokiego ryzyka rozsiewu nowotworu oraz zapewnia kontrolę regionalną choroby. Biopsję tę należy wykonać jednoczasowo z radykalnym wycięciem blizny po biopsji wycinającej. Zgodnie z polskimi wytycznymi postępowania diagnostyczno-terapeutycznego z 2019 r. [1] do biopsji węzła wartowniczego kwalifikują się chorzy, których ognisko pierwotne sklasyfikowano jako kategorię pT1b–T4b według klasyfikacji TNM UICC/AJCC 2017 i u których nie stwierdza się klinicznych cech przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych i narządach odległych. U chorych, u których po biopsji wycinającej badanie przedmiotowe lub wykonane badania obrazowe wskazują na obecności podejrzanych zmian w regionalnych węzłach chłonnych, należy przed usunięciem blizny wykonać biopsję węzłów z ich oceną histologiczną. W przypadku potwierdzenia obecności przerzutu postępowaniem z wyboru jest limfadenektomia w zakresie regionalnego spływu chłonnego. Limfadenektomię należy rozważyć również po stwierdzeniu obecności przerzutów czerniaka w węzłach wartowniczych u chorych z dużym ryzykiem przerzutów w węzłach chłonnych pozawartowniczych. Obecność przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych jest najistotniejszym czynnikiem determinującym rokowanie u chorych na czerniaki skóry. Jest to jednak grupa silnie zróżnicowana, w której pięcioletnie przeżycia wynoszą od 15 do 70%. Gorzej rokują chorzy z większą liczbą zmienionych przerzutowo węzłów chłonnych, z makroprzerzutami i obecnością nacieku nowotworowego poza torebkę węzła chłonnego [1]. Obserwacja chorych po leczeniu radykalnym Ryzyko nawrotu czerniaka jest największe w ciągu pierwszych trzech lat, jednak nawroty choroby obserwuje się także po ponad 10 latach od pierwotnego leczenia. Dodatkowo u leczonych radykalnie chorych istnieje statystycznie większe ryzyko rozwoju drugiego niezależnego ogniska czerniaka oraz innego nowotworu skóry. Dlatego podstawą obserwacji po leczeniu jest badanie podmiotowe i przedmiotowe całej skóry i regionalnych węzłów chłonnych oraz okolicy blizny po wyciętym czerniaku. Taka kontrola pozwala na wykrycie ewentualnego nawrotu lokoregionalnego potencjalnie wyleczalnego metodami chirurgicznymi oraz drugiego pierwotnego nowotworu na wczesnym etapie zaawansowania. Zaleca się intensyfikację wizyt przez okres dwóch–trzech lat po radykalnym leczeniu dr chirurgicznym, z częstością i zakresem wykonywanych badań dodatkowych zależnych od indywidualnego ryzyka nawrotu choroby. Nie ma wskazań do wykonywania badań dodatkowych oprócz badania przedmiotowego u chorych po wycięciu czerniaka pT1a [1]. Leczenie uzupełniające systemowe Poprawę rokowania chorych po resekcji czerniaka zagrożonego wysokim ryzykiem nawrotu choroby (stopnie resekcyjne IIIA–IV) przyniosło zastosowanie systemowego leczenia uzupełniającego: skojarzonej terapii anty-BRAF i anty-MEK oraz immunoterapii [1, 6]. Uzupełniające leczenie dabrafenibem z trametynibem Zastosowanie 12-miesięcznego uzupełniającego leczenia dabrafenibem z trametynibem w grupie chorych z obecnością mutacji BRAF w stopniu III o wysokim ryzyku (stopień IIIA o wielkości przerzutu >1 mm oraz IIIB/C według klasyfikacji AJCC wersja 7) znacząco wydłużyło czas wolny od nawrotu choroby (RFS) w porównaniu do placebo. Po pięciu latach obserwacji nie stwierdzono nawrotu choroby u 52% chorych leczonych uzupełniająco i 36% chorych otrzymujących placebo (HR = 0,51; 95% CI 0,42–0,61) [7]. Przedstawione wcześniej trzyletnie przeżycia całkowite wyniosły 86 i 77% odpowiednio w grupie leczonych w sposób skojarzony i otrzymujących placebo, nie przekroczyły jednak założonej wyjściowo granicy statystyczności (dane niedojrzałe w momencie wstępnej analizy) [8]. Profil bezpieczeństwa dabrafenibu z trametynibem był zgodny z obserwowanym w badaniach obejmujących chorych na czerniaka w IV stopniu zaawansowania. Do najczęściej obserwowanych zdarzeń niepożądanych należały gorączka, zmęczenie, nudności i bóle głowy [8]. Obecnie terapia skojarzona anty-BRAF i anty-MEK jest uznawana za standard postępowania w opisanej wcześniej grupie chorych o dużym ryzyku nawrotu choroby. Przed kwalifikacją do leczenia konieczne jest wykonanie za pomocą zwalidowanego testu badania potwierdzającego obecność mutacji genu BRAF w materiale utrwalonym [9].Immunoterapia niwolumabem i pembrolizumabem Korzyść wynikającą z zastosowania leczenia uzupełniającego wykazano także dla immunoterapii niwolumabem i pembrolizumabem. Niwolumab w badaniu trzeciej fazy (CheckMate 238) u chorych po wycięciu przerzutów w stopniu IIIB, IIIC i IV wykazał po czterech latach obserwacji istotne zwiększenie odsetka chorych żyjących bez nawrotu choroby: czteroletnie RFS: 51,7% w stosunku do 41,2% przy zastosowaniu ipilimumabu (HR = 0,71; 95% CI 0,60-0,86; p = 0,0003), przy mniejszej toksyczności. Najczęściej obserwowano zmęczenie, biegunkę, wysypkę i nudności. Odnotowano dwa zgony związane z toksycznością leczenia ipilimumabem z powodu aplazji szpiku i zapalenia jelita grubego, nieobserwowane podczas leczenia niwolumabem [10]. Podobnie wyniki badania Keynote-054/EORTC 1325 wskazują na zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby (trzyletni RFS 63,7% vs 44,1% dla pembrolizumabu vs placebo; HR = 0,56) przy zastosowaniu rocznego leczenia uzupełniającego pembrolizumabem w grupie chorych w resekcyjnym stopniu III o większym ryzyku [11]. Od stycznia 2021 r. immunoterapia (niwolumab, pembrolizumab) lub leczenie skojarzone inhibitorami BRAF i MEK (dabrafenib z trametynibem) są dostępne w niektórych ośrodkach onkologicznych w Polsce w ramach tzw. programów lekowych dla chorych po całkowitej resekcji czerniaka skóry, która miała miejsce nie dawniej niż 16 tygodni wstecz od rozpoczęcia leczenia. Aktualne kryteria kwalifikacji do programu można znaleźć pod adresem: [9]. Leczenie chorych na nieresekcyjnego lub uogólnionego czerniaka skóry W przypadku chorych w stadium uogólnienia choroby (obecność pozaregionalnych przerzutów) najważniejszymi czynnikami rokowniczymi są lokalizacja przerzutów, aktywność dehydrogenazy mleczanowej (LDH) oraz stan sprawności ogólnej chorego. Najgorzej w tej grupie rokują chorzy z przerzutami do ośrodkowego układu nerwowego (M1d), lepiej z cechą M1a, czyli obecnością wtórnych zmian w skórze, tkankach miękkich i pozaregionalnych węzłach chłonnych. Zły stan sprawności ogólnej oraz wyjściowo podwyższona aktywność LDH są silnym niekorzystnym czynnikiem prognostycznym w zaawansowanych czerniakach [1, 12]. W przypadku występowania resekcyjnych, izolowanych przerzutów należy zawsze rozważyć możliwość wycięcia zmian. Leczenie chirurgiczne jest także podstawową metodą leczenia miejscowego wznowy miejscowej i przerzutów in-transit. Jednak podstawą leczenia zaawansowanej choroby w stadium uogólnienia jest obecnie leczenie systemowe: skojarzona terapia anty-BRAF i anty-MEK oraz immunoterapia [1]. Chemioterapia Cytostatykiem, który wykazał pewną, ograniczoną skuteczność w leczeniu chorych z uogólnionym czerniakiem, jest dakarbazyna, która przez lata stanowiła podstawę leczenia zaawansowanej choroby. Obiektywną odpowiedź na terapię uzyskiwało zaledwie ok. 15% chorych, a mediana czasu jej trwania wynosiła ok. czterech miesięcy. Stosowanie dakarbazyny w schematach wielolekowych nie okazało się skuteczniejsze. Wykorzystywany w drugiej linii leczenia paklitaksel w monoterapii oraz w połączeniu z karboplatyną również nie poprawiał istotnie rokowania chorych. Efekty leczenia zaawansowanego czerniaka w przeszłości, przy zastosowaniu chemioterapii, były złe. Mimo leczenia mediana czasu przeżycia chorych wynosiła zaledwie sześć miesięcy, a jedynie ok. 25% chorych przeżywało rok. Istotna zmiana dokonała się w ciągu ostatnich 10 lat wraz z wprowadzeniem leków ukierunkowanych molekularnie i immunoterapii. Obecnie stosowanie chemioterapii powinno być ograniczone do sytuacji ratunkowych po niepowodzeniu nowoczesnych terapii [1, 12]. Leczenie ukierunkowane molekularnie Rozwój genetyki i innych nauk podstawowych oraz określenie istotnych zaburzeń molekularnych towarzyszących nowotworom pozwoliły na opracowanie terapii ukierunkowanych na cel i w konsekwencji rozwój leczenia spersonalizowanego. Jednym ze szlaków, w których obrębie często dochodzi do rozwoju różnych zaburzeń molekularnych mających istotne znaczenie w rozwoju nowotworów, jest szlak sygnałowy kinaz aktywowanych mitogenami (MAPK, mitogen-activated protein kinases, inaczej RAS/RAF/MEK/ERK). Jest on odpowiedzialny za przekaźnictwo sygnału z receptorów czynników wzrostu do jądra, a przez to wpływa na regulację aktywności czynników transkrypcyjnych niezbędnych do proliferacji i różnicowania komórek. Obecność mutacji w szlaku MAPK stwierdza się w mniej więcej 75% przypadków czerniaka skóry, a dominującym, poznanym zaburzeniem w tym nowotworze jest mutacja genu kodującego kinazę BRAF. Obecnie największe znaczenie kliniczne ma obecność aktywujących mutacji somatycznych w kodonie 600 genu BRAF, które stwierdza się w blisko 50% przypadków zaawansowanych czerniaków skóry. Odkrycie znaczenia mutacji BRAF V600 BRAF (+)pozwoliło na opracowanie drobnocząsteczkowych inhibitorów kinazy serynowo-treoninowej BRAF, które charakteryz... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? Roczną prenumeratę kwartalnika "Wiadomości dermatologiczne" Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma Zniżki w konferencjach organizowanych przez redakcję ...i wiele więcej! Sprawdź Czerniak złośliwy skóry - Melanoma malignum - klasyfikacja i leczenie Stosowane są dwie klasyfikacje, z których jedna ocenia głębokość naciekania poszczególnych warstw skóry (klasyfikacja Clarka), zaś druga ocenia głębokość naciekania skóry w milimetrach (klasyfikacja według Breslow) - zalecana jako podstawowa klasyfikacja oceny zaawansowania miejscowego czerniaka. Klasyfikacja Clarka: I° – czerniak ograniczony do naskórka II° – czerniak nacieka warstwę brodawkowata skóry III° – czerniak dochodzi do warstwy siateczkowatej skóry, ale bez jej naciekania IV° – czerniak nacieka warstwę siateczkowatą V° – czerniak nacieka tkankę podskórną W ocenie rokowania ważniejsza jest klasyfikacja Breslow, która jest bardziej wiarygodna aniżeli klasyfikacja Clarka. Ta ostatnia jest pomocna przy ocenie czerniaka do 1 mm grubości (różnicowanie pomiędzy II° i III° według Clarka). Rys. 1. Klasyfikacja patomorfologiczna czerniaka wg Breslow: Wyróżnia się następujące postacie kliniczne czerniaka: postać powierzchowna (typ powierzchowny – SSM – superficial spreading melanoma) postać guzowata (typ guzowaty – NM – nodular melanoma) czerniak w plamie soczewicowatej (LMM – lentigo malignant melanoma) czerniak dosiebnych części ciała: - czerniak powierzchni dłoniowej lub podeszwowej (acral lentiginous melanoma) - czerniak podpaznokciowy (melanoma subunguale) Zobacz zdjęcia - atlas czerniaka Najczęstsza postacią jest typ powierzchowny SSM, stanowiący około 70% wszystkich czerniaków. Typ guzowaty NM stanowi 10% do 20%, czerniak w plamie soczewicowatej około 5% i czerniak dosiebnych części kończyn 5% przypadków. Podstawowym systemem klasyfikacji klinicznej czerniaka jest skala TNM. Ocenie poddaje się stopień zaawansowania miejscowego, ocenianego zarówno według klasyfikacji Breslow, a także obecność owrzodzenia w obrębie czerniaka, ilość figure podziału w mm2 (Indeks Mitotyczny - IM) i występowanie ognisk satelitarnych (ogniska czerniaka występujące w odległości do 2 cm od brzegu ogniska pierwotnego). Ogniska występujące w większej odległości niż 2 cm określamy jako przerzuty in-transit. Następnym ocenianym elementem są przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych (cecha N - nodule) oraz obecność przerzutów odległych (cecha M – metastases). T (tumor) - guz pierwotny nowotworu Txnie można ocenić guza pierwotnego T0nie stwierdza się obecności guza pierwotnego Tisczerniak in-situ (Clark I°) (atypowa hyperplasia melanocytarna, dysplazja znacznego stopnia, czerniak bez cech naciekania) T1guz o grubości 1,0 mm lub mniejszej T1aguz o grubości do 0,8 mm bez owrzodzenia T1bguz o grubości do 0,8 mm z owrzodzeniem lub guz o grubości > 0,8 mm i ≤ 1,0 mm z owrzodzeniem lub bez owrzodzenia T2guz o grubości > 1,0 mm do 2,0 mm T2aguz o grubości > 1,0 mm do 2,0 mm, bez owrzodzenia T2bguz o grubości > 1,0 mm do 2,0 mm, z owrzodzeniem T3guz o grubości > 2,0 mm do 4,0 mm T3aguz o grubości > 2,0 mm do 4,0 mm, bez owrzodzenia T3bguz o grubości > 2,0 mm do 4,0 mm, z owrzodzeniem T4guz o grubości > 4 mm T4aguz o grubości > 4,0 mm, bez owrzodzenia T4bguz o grubości > 4,0 mm, z owrzodzeniem N (lymph nodes) - stan regionalnych węzłów chłonnych Nxbrak możliwości oceny węzłów chłonnych N0brak przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych N1przerzuty w 1 regionalnym węźle chłonnym lub przerzuty (in-transit lub satelitarne) bez przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych N1amikroprzerzuty do 1 węzła chłonnego N1bmakroprzerzuty do 1 węzła chłonnego N1cprzerzuty (satelitarne lub in-transit) bez przerzutów do węzłów chłonnych N2przerzuty w 2 – 3 regionalnych węzłach chłonnych lub przerzuty (in-transit lub satelitarne) z obecnością przerzutów w 1 regionalnym węźle chłonnym N2amikroprzerzuty do 2 lub 3 węzłów chłonnych N2bmakroprzerzuty do 2 lub 3 węzłów chłonnych N2cprzerzuty (satelitarne lub in-transit) z obecnością przerzutów w 1 węźle chłonnym N3przerzuty do 4 i więcej regionalnych węzłów chłonnych lub konglomerat węzłów chłonnych lub (przerzuty satelitarne lub przerzuty in-transit) z obecnością przerzutów w 2 lub więcej regionalnych węzłach chłonnych N3amikroprzerzuty do węzłów chłonnych (4 lub więcej) N3bmakroprzerzuty do węzłów chłonnych (4 lub więcej) N3cprzerzuty (satelitarne lub in-transit) z obecnością przerzutów w 2 lub więcej węzłach chłonnych M (metastases) - przerzuty odległe M0nie stwierdza się obecności przerzutów odległych M1obecne przerzuty odległe M1aprzerzuty do skóry, tkanki podskórnej lub węzłów chłonnych poza regionalnym dla guza pierwotnego obszarem spływu chłonki M1bprzerzuty do płuc M1cprzerzuty do innych narządów z wyłączeniem przerzutów do OUN M1dprzerzuty do OUN (ośrodkowy układ nerwowy) dodatkowe oznaczenie dla cechy M: (0) - poziom LDH niepodwyższony (1) - poziom LDH podwyższony Stopień zaawansowania czerniaka - ocena kliniczna (cTNM) Stopień 0Tis N0 M0 Stopień IAT1a N0 M0 Stopień IBT1b N0 M0 T2a N0 M0 Stopień IIAT2b N0 M0 T3a N0 M0 Stopień IIBT3b N0 M0 T4a N0 M0 Stopień IICT4b N0 M0 Stopień IIIT(każdy) N≥1 M0 Stopień IVT(każdy) N(każdy) M1 Stopień zaawansowania czerniaka - ocena patologiczna (pTNM) Stopień 0Tis N0 M0 Stopień IAT1a N0 M0 T1b N0 M0 Stopień IBT2a N0 M0 Stopień IIAT2b N0 M0 T3a N0 M0 Stopień IIBT3b N0 M0 T4a N0 M0 Stopień IICT4b N0 M0 Stopień IIIAT1a/b,T2a N1a,N2a M0 Stopień IIIBT0 N1b,N1c M0 T1a/b,T2a N1b/c,N2b M0 T2b,T3a N1a/b/c,N2a/b M0 Stopień IIICT0 N2b/c,N3b/c M0 T1a/b,T2a/b,T3a N2c,N3a/b/c M0 T3b,T4a Każde N ≥N1 M0 T4b N1a/b/c,N2a/b/c M0 Stopień IIIDT4b N3a/b/c M0 Stopień IVT(każdy) N(każdy) M1 Leczenie czerniaka polega na radykalnym wycięciu nowotworu, wraz z marginesem skóry zdrowej o szerokości 1 cm dla czerniaka o grubości do 2 mm. W przypadku, gdy grubość naciekania jest większa aniżeli 2 mm, margines wycięcia skóry zdrowej wynosi od 2 do 3 cm. W takim przypadku należy także wyciąć powięź powierzchowną, podczas gdy w czerniaku o grubości poniżej 2 mm nie jest to zalecane. W przypadku powiększonych, wyczuwalnych klinicznie regionalnych węzłów chłonnych należy wykonać ich wycięcie (limfadenektomia selektywna). W przypadku braku klinicznie wyczuwalnych węzłów chłonnych, gdy czerniak jest grubszy aniżeli 1 mm, należy wykonać ocenę regionalnych węzłów chłonnych za pomocą metody identyfikacji i badania węzła wartowniczego. Węzeł wartowniczy jest to pierwszy węzeł na drodze naczyń chłonnych biegnących od strony guza w stronę regionalnego układu chłonnego. Jeśli istnieją przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych to w 99% przypadków będą się one znajdowały w węźle wartowniczym. Biopsja węzła wartowniczego polega na podaniu śródskórnie, w czterech miejscach wokół czerniaka, w odległości 0,5 – 1,0 cm od jego brzegu izotopu technetu rozpuszczonego w odpowiednim nośniku. Metoda izotopowa może być łączona z metodą barwnikową. Znacznik przechodzi do naczyń limfatycznych i wędruje do węzła wartowniczego. Zmiana zabarwienia węzła na zielono-niebieski lub obecność promieniowania z węzła wykrywanego ręcznym detektorem promieniowania gamma (gamma-probe, gamma-kamera) pozwala na identyfikację węzła wartowniczego i jego wycięcie. W celu przedoperacyjnej identyfikacji wizualnej umiejscowienia węzła wartowniczego można wykonać stacjonarne badanie izotopowe układu chłonnego (limfoscyntygrafia). W przypadku uwidocznienia węzła wartowniczego w tym badaniu jego znalezienie w trakcie zabiegu operacyjnego z użyciem gamma-kamery jest równe 100%. Profilaktyczne wycięcie regionalnych węzłów chłonnych (limfadenektomia elektywna) nie ma racjonalnego wykorzystania w diagnostyce i leczeniu czerniaka, co udowodniły badania EORTC. Po wycięciu guza pierwotnego ubytek tkanek może być zamknięty poprzez pierwotne zeszycie rany. Jeśli obszar wycięcia jest duży lub warunki anatomiczne uniemożliwiają pierwotne zeszycie rany, należy ranę pokryć przeszczepem skóry niepełnej grubości, pobranym z uda. Opatrunek uciskowy należy zostawić na 3 dni, zaś po tym okresie zdjąć opatrunek i ocenić postęp w przyjmowaniu się przeszczepu. Leczenie immunologiczne – I rzut leczenia: Nivolumab: 3 mg/kg, co 2 tyg. Nivolumab + Ipilimumab: Nivolumab 1 mg/kg i Ipilimumab 3 mg/kg, co 3 tyg., 4 cykle. Następnie Nivolumab 3 mg/kg co 2 tyg. Pembrolizumab: 2 co 3 tyg. Leczenie immunologiczne – I rzut leczenia u chorych z mutacją BRAF: Dabrafenib + Trametinib: Dabrafenib 150 mg doustnie 2x/dziennie i Trametinib 2 mg/kg doustnie, codziennie Vemurafenib + Cobimetinib: Vemurafenib 960 mg, doustnie, 2x dziennie w dniach 1-28 i Cobimetinib 60 mg dziennie, doustnie w dn. 1-21. Cykle powtarza się co 28 dni Leczenie immunologiczne – II rzut leczenia: Pembrolizumab: 2 co 3 tyg. Nivolumab: 3 mg/kg, co 2 tyg. Nivolumab + Ipilimumab: Nivolumab 1 mg/kg i Ipilimumab 3 mg/kg, co 3 tyg., 4 cykle. Następnie Nivolumab 3 mg/kg co 2 tyg. Ipilimumab: Ipilimumab 3 mg/kg Leczenie powtarza się co 3 tyg. Interleukina 2 (IL-2): IL-2 22 mcg/kg ( IU/kg) we wzrastających dawkach do progu tolerancji dawki Imatinib: Imatinib 400 mg doustnie, 2x/dziennie Leczenie immunologiczne – II rzut leczenia u chorych z mutacją BRAF: Dabrafenib + Trametinib: Dabrafenib 150 mg doustnie 2x/dziennie o Trametinib 2 mg/dziennie, doustnie Vemurafenib + Cobimetinib: Vemurafenib 960 mg, doustnie, 2x dziennie w dniach 1-28 i Cobimetinib 60 mg dziennie, doustnie w dn. 1-21. Cykle powtarza się co 28 dni Vemurafenib: Vemurafenib 960 mg, doustnie, 2x dziennie Dabrafenib: Dabrafenib 150 mg doustnie 2x dziennie Leczenie miejscowe czerniaka w III stopniu zaawansowania w przypadku zmian nieresekcyjnych, wyciętych częściowo lub nieoperacyjnej wznowy po wycięciu - w formie iniekcji doguzowych Alimogen laherarepvec (TVEC) – szczepionka oparta o zmodyfikowane genetycznie wirusy herpes simplex. Więcej informacji o TVEC w artykule: Wirusy przeciwko nowotworom - nowe możliwości w leczeniu czerniaka Szczepionka Bacillus Calmette-Guerin (BCG) Interferon alfa-2b Interleukina 2 (IL-2) Leczenie przerzutów in-transit na kończynach: Izolowana kończynowa chemioterapia perfuzyjna i infuzyjna (ILP – isolated limb perfusion, ILI – isolated limb infusion)) Leczenie celowane czerniaka - wprowadzenie U około 50% chorych na czerniaka występuje mutacja genu BRAF, odpowiadającego za produkcję jednego z białek przekaźnikowych (kinaz) działających w szlaku sygnałowym MAPK, który odpowiada za kontrolę nad wzrostem i proliferacją (mnożeniem się) komórek. Zaburzenie tego szlaku, w wyniku mutacji BRAF, prowadzi do niekontrolowanej proliferacji komórek i rozwoju nowotworu. Leki celowane działają w oparciu o zablokowanie kinazy BRAF, co skutkuje przerwaniem szlaku MAPK i spowolnieniem namnażania się komórek nowotworowych. Do tej grupy leków należą dabrafenib oraz wemurafenib. Dwa inne leki trametinib i cobimetinib blokują inną kinazę - MEK, położoną dalej w tym samym szlaku sygnałowym MAPK, również prowadząc do przerwania szlaku i spowolnienia namnażania się komórek nowotworowych. Leczenie celowane czerniaka - mechanizm działania Każda komórka organizmu musi posiadać zdolność odbierania sygnałów dochodzących ze środowiska zewnętrznego oraz reagowania na nie. Sygnały dochodzące do komórki uaktywniają szereg procesów związanych z jej funkcjonowaniem, w tym te odpowiedzialne za podziały komórkowe. Poznanie mechanizmów związanych z przesyłaniem informacji do komórki doprowadziło do wynalezienia leków blokujących sygnały aktywujące zdolność komórek nowotworowych do dzielenia się i namnażania. Prawidłowo przebiegający proces proliferacji (dzielenia się i namnażania) komórek jest zależny od oddziaływania czynników aktywujących podziały komórkowe. Czynniki takie nazywa się mitogenami. Sygnały pochodzące od mitogenów są przekazywane w komórce za pomocą enzymów przekaźnikowych zwanych kinazami. Kinazy uczestniczące w procesie regulacji podziałów komórkowych nazywa się mianem kinaz aktywowanych mitogenami (MAPK – ang. mitogen-activated protein kinases). Do kinaz MAP należą kinazy, takie jak białko RAS (kinaza RAS - KRAS), kinaza RAF (białko B-Raf, BRAF), kinazy MEK oraz ERK (kinazy efektorowe). Kaskada enzymów MAPK jest odpowiedzialna za regulację takich procesów komórkowych jak proliferacja, apoptoza oraz różnicowanie się komórek. Wzorce budowy białek tych enzymów są zakodowane w komórce, w odpowiednich genach. W przypadku mutacji tych genów dochodzi do produkcji białek w zmienionej, nieprawidłowej formie, która zaburza ich normalne funkcjonowanie. W swojej prawidłowej postaci kinazy MAPK, reagują jedynie na sygnał pochodzący z zewnątrz komórki, od organizmu. Dzięki temu proces podziałów komórkowych przebiega normalnie. Natomiast w przypadku mutacji nieprawidłowo zmienione białka zaczynają przekazywać sygnał do podziału komórek w sposób niekontrolowany, a organizm nie jest wstanie powstrzymać tego procesu. Skutkiem jest wzrost nowotworu i jego rozprzestrzenianie się w organizmie (przerzuty). Badania genetyczne nad mutacjami w genach kodujących białka szlaku przekazywania sygnałów zewnętrznych do komórki doprowadziły do wynalezienia substancji blokujących poszczególne kinazy (enzymy przekaźnikowe). Zablokowanie nieprawidłowo działającej kinazy przerywa szlak sygnałów prowadzących do wzrostu i podziałów komórki nowotworowej, prowadząc w efekcie do spowolnienia rozwoju nowotworu. Jedną z najczęstszych mutacji obserwowanych w czerniaku, występującą u około 50% chorych, jest mutacja genu BRAF, z czego w 90% przypadków stwierdza się mutację BRAF V600. Lekami hamującymi kinazę BRAF są dabrafenib i vemurafenib. Z kolei trametinib i cobimetinib hamują kinazy MEK i blokują w ten sposób dalsze przekazywanie sygnału do kinaz efektorowych ERK. Często, dla wzmocnienia działania, stosuje się jednocześnie leki blokujące kinazy BRAF i MEK. Dzięki postępowi w badaniach genetycznych medycyna otrzymała leki pomagające leczyć czerniaka nawet w zaawansowanym stadium, prowadzące do istotnego wydłużenia życia chorych. Radioterapia jest stosowana w czerniaku w następujących przypadkach: - dyskwalifikacja chorego od zabiegu operacyjnego - brak zgody chorego na zabieg operacyjny - jako leczenie miejscowe w przypadkach braku możliwości wykonania zabiegu radykalnego - jako leczenie uzupełniające zabieg operacyjny, który nie był doszczętny - paliatywnie w przypadku przerzutów do kości - w przypadku czerniaka gałki ocznej, jako leczenie uzupełniające Chemioterapia nie jest stosowana rutynowo jako leczenie uzupełniające zabieg operacyjny. Ze względu na niski stopień odpowiedzi na leczenie (około 15% - 20%), chemioterapię w czerniaku stosuje się jako leczenie paliatywne, mające na celu złagodzenie objawów spowodowanych przez ten nowotwór. Do wskazań do chemioterapii, poza leczeniem w ramach kontrolowanych badań klinicznych, należą: - nieoperacyjne zmiany w obrębie skóry lub powierzchownych węzłów chłonnych o ograniczonej wielkości guza - pojedyncze, rozsiane zmiany w płucach - przewidywany korzystny wpływ na jakość życia chorego Prowadzone są liczne badania nad zastosowaniem szczepionek produkowanych zarówno z materiału własnego pacjenta oraz linii komórkowych, a także preparatów działających nieswoiście. Badania prowadzone są w ramach kontrolowanych prób klinicznych zarówno przez firmy farmaceutyczne jak i organizacje badające zastosowania nowych leków (np. EORTC – European Organization for Research and Treatment of Cancer). W przypadku istnienia przerzutów do skóry lub tkanki podskórnej w odległości większej aniżeli 2 cm od brzegu guza pierwotnego (tj. w przypadku wystąpienia przerzutów in-transit) leczenie polega na wykonaniu izolowanej kończynowej chemioterapii perfuzyjnej. Postępowanie to polega na zastosowaniu dużych dawek leków przeciwnowotworowych (cytostatyki) w izolowanej od krążenia systemowego kończynie. Do najczęstszych cytostatyków używanych w perfuzji należy TNF (tumor necrosis factor), Melphalan, Mitoxantron, Cisplatyna i, rzadko, DTIC (dakarbazyna). Kończyna jest ogrzewana do 41-42°C, hipertermia działa synergistycznie z cytostatykami w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Nie ma wskazań do leczenia uzupełniającego zabieg operacyjny za pomocą perfuzji kończynowej - badanie EORTC wykazało brak skuteczności takiego postępowania, przy jednoczesnym narażeniu chorych na poważne powikłania związane z tym typem zabiegu. Rokowanie w czerniaku jest zależne od głębokości naciekania oraz stopnia zaawansowania klinicznego. We wczesnych stopniach zaawansowania (grubość naciekania do 1 mm) wyleczalność sięga 90-100 %. Opracowanie: dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed Klinika Chirurgii Onkologicznej Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku, Rekomendacje ogólne: Zaleca się aby chorzy na czerniaka byli leczeni wyłącznie w specjalistycznych ośrodkach referencyjnych lub w jednostkach z dużym doświadczeniem w których jest Leczonych minimum 50 chorych na czerniaka rocznie. Leczenie chorych na czerniaka powinien prowadzić specjalista chirurgii onkologicznej. Leczenie chorych na czerniaka ma charakter wielodyscyplinarny. Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości: Organizacyjne: Pracownię histopatologiczną w miejscu; Zakład medycyny nuklearnej w miejscu; Zakład radioterapii w miejscu lub umowa z ośrodkiem zewnętrznym; Możliwość wykonania dermatoskopii i badania USG w miejscu; Możliwość wykonania procedury biopsji węzła wartowniczego w miejscu oraz jego oceny histopatologicznej; Możliwość wykonania scyntygrafii, TK, PET-TK w miejscu lub na podstawie umowy z ośrodkiem zewnętrznym, Możliwość wykonania oznaczenia mutacji BRAF w miejscu lub na podstawie umowy z ośrodkiem zewnętrznym. Merytoryczne - w zakresie diagnostyki: W przypadku podejrzenia czerniaka skóry u każdego chorego powinno się: 1. Wykonać biopsję wycinającą zmiany podejrzanej, przeprowadzoną zgodnie z rekomendacjami; 2. U każdego chorego z potwierdzonym histopatologicznie czerniakiem należy wykonać USG regionalnych węzłów chłonnych z ewentualną weryfikacją BAC węzłów podejrzanych o przerzuty. 3. W stopniu zaawansowania TNM IIIB/C i wyższym przed każdorazowym leczeniem chirurgicznym należy oznaczyć LDH oraz rozważyć wykonanie badania PET Merytoryczne - w zakresie leczenia: A. W przypadku histologicznego rozpoznania czerniaka po biopsji wycinającej należy poszerzyć zabieg pierwotny poprzez wycięcie blizny z marginesem niezmienionej skóry; szerokość poszerzenia wycięcia zależy od lokalizacji zmiany oraz głębokości naciekania wg Breslowa. B. W przypadku: - potwierdzenia przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych należy wykonać limfadenektomię; - braku takiego podejrzenia i gdy grubość nacieku wg Breslowa wynosi powyżej 1 mm należy wykonać biopsję węzła wartowniczego, a decyzję o uzupełniającej limfadenektomii uzależnić od ewentualnej obecności przerzutu w węźle wartowniczym; biopsję węzła wartowniczego należy także wykonać w przypadku czerniaków >0,8 mm jeśli współwystępują inne czynniki ryzyka ( owrzodzenie, liczba mitoz >1/mm 2). C. U chorego po terapeutycznej limfadenektomii charakteryzującego się dużym ryzykiem nawrotu regionalnego należy rozważyć leczenie uzupełniające. D. W przypadku izolowanych przerzutów odległych (np. w tkance podskórnej, węzłach chłonnych, tkankach miękkich, narządach jamy brzusznej, płucu, mózgu) należy rozważyć leczenie operacyjne (z założeniem całkowitego usunięcia zmian przerzutowych). E. W przypadku nieresekcyjnych przerzutów należy rozważyć zastosowanie leczenia systemowego lub kwalifikację chorego do badań klinicznych. F. W przypadku potwierdzenia przerzutów odległych czerniaka należy wykonać oznaczenie mutacji BRAF. » powrót na początek strony